Черная львинка (Hermetia illucens) жәндігінің дернәсілдерінің көмегімен органикалық қалдықтарды қайта өңдеу

Жобаның атауы: «Черная львинка (Hermetia illucens) жәндігінің дернәсілдерінің көмегімен органикалық қалдықтарды қайта өңдеу»

               Қалалық қалдықтарды басқару ең өзекті және күрделі экологиялық проблемалардың бірі болып саналады. Бұл мәселенің күрделілігі, болашақта қала тұрғындарының санының өсуіне байланысты, арта түседі. Қоғамдық қысым мен экологиялық мәселелердің өсуін ескере отыра, тұрмыстық қалдықтармен жұмыс істеудің тұрақты әдістерін әзірлеу қажет. Бұл жоба негізінен тәулігіне бір тонна қалдықты өңдейтін қондырғыны пайдалану тәжірибесіне негізделген. Кәсіпорында өңделген қалдықтар негізінен көтерме сауда нарығындағы жемістер мен көкөністердің қалдықтары болып табылады. Үлкен объектіге масштабтау кейбір бейімдеуді немесе жабдықты баптауды қажет етуі мүмкін. Алайда, біз сипатталған стандартты процедураларды кез-келген өндірісте қолдануға болады.              

   Жобаның жаңалығы: Органикалық қалдықтарды (био қалдықтарды) қайта өңдеу технологиясы әлі күнге шейін  қажетті деңгейде дамымаған , әсіресе біздің елде, ал бұл қалдықтар барлық пайда болатын коммуналдық (муниципальдық) қалдықтардың ең үлкен бөлігі. Бұл нұсқаулықта үй шаруашылықтарының, коммерциялық кәсіпорындар мен мекемелердің қалалық органикалық коммуналдық (муниципальдық) қалдықтарын қайта өңдеуді қарастырады. Мұнда, жаңа, бірақ сонымен қатар іс жүзінде тексерілген; соңғы онжылдықта  ерекше көңіл бөлінген тәсіл,Черная львинка жәндігінің (Hermetia illucens) дернәсілдерінің көмегімен биоқалдықтарды өңдеу сипатталған. Оның танымалдығы жиналған Черная львинка дернәсілдерін жануарларға арналған жемшөп ақуызының көзі ретінде қолданудың перспективалы мүмкіндіктерімен байланысты, бұл дәстүрлі жемге құнды балама бола алады. Технологияның негізгі сипаттамалары, тамақ және ауылшаруашылық кәсіпорындарының биоқалдықтарды тазарту және қайта өңдеу міндеттері тұрғысынан, тартымды нұсқаслардың бірі болып табылады. Оларды тізіп көрейік:

· Қалдықтардың биомассасы дернәсілдер мен биогумусқа айналады. Дернәсілдері 35% ақуыздан және 30% шикі майдан тұрады. Бұл дернәсілдердің ақуызы құс пен балық өсірушілер үшін сапасы жоғары және маңызды азық болып табылады. Азық-түлік сынақтары оның балық ұнына қолайлы балама екенін растады

· Қалдықтарды Черная львинка дернәсілдері өңдегенде, қалдықтарда Сальмонелла сияқты ауру таратушы бактериялардың тоқтатылуы көрсетілген. Бұл дегеніміз, бұл технология ферма деңгейінде қолданылғанда немесе жалпы жануарлар қалдықтарымен жұмыс істегенде (мысалы, тауық көңі немесе қасапхана қалдықтары) жануарлар арасында және жануарлар мен адамдар арасында аурудың таралу қаупі азаяды.

· Органикалық қалдықтарды мұндай әдіспен өңдеу, әлі күнге дейін қайғылы жағдай болып табылатын, ашық қоқыс полигондарының санын азайтуы мүмкін. ·         Дернәсілдермен өңделген қалдықтар биогумус деп аталады. Бұл компостқа ұқсас зат, құрамы қоректік заттар мен органикалық заттарға бай және ауыл шаруашылығында қолданғанда, топырақтың сарқылуын азайтуға көмектеседі.

·  Қалдықтардың 25% дейін биомассаға айналуының көрсеткіші байқалған, бұл технология мен бизнес тұрғысынан жоғарғы корсеткіш деп санаймыз.

· Мұндай нысанды пайдалану үшін күрделі жоғары технологиялық шешімдер қажет емес. Осылайша, бұл негізінен қарапайым технологияға және білікті емес жұмыс күшіне сенетін аймақтар үшін қолайлы.Технологиялық шешім, питомникте өсірілген Черная львинка жәндігінің дернәсілдерін, биоқалдықтармен қоректендіруден тұрады. Дернәсілдер қалдықтарда өсіп, қалдықтардың массасын азайтады. Соңында  дернәсілдер жиналып, жануарларға, құстарға және балықтарға қолайлы жем болып өңделеді. Калған қалдықтар да қайта өңделіп топырақ тыңайтқыштары ретінде пайдаланылды.

   Жобаның мақсаты: Черная львинка Hermetia illucens жәндігінің толық өмірлік циклын зерттеу, Черная львинка жәндігінің дернәсілдерінің көмегімен қалдықтарды өңдеу статистикасын жинау, осы технологияның әлеуеті мен жобалық қуатын анықтау.

 Күтілетін нәтижелер:

1. органикалық қалдықтарды өңдеу — 150 тонна
2. тірі дернәсілдер өсіру — 50 тонна
3. құрғақ дернәсілдер өндірісі — 10 тонна
4. ақуыз-липидті концентрат өндірісі — 2 тонна
5. май өндірісі — 2 тонна
6. биогумус өндірісі — 50 тонна.
7. Авторлық құқықты тіркеу туралы куәлік алынады.

 Жобаның жетекшісі:

      Камбарова Айгерим, жаратылыстану ғылымдарының магистрі -. 2019 жылдан бастап І. Жансүгіров атындағы Жетісу университетінің биоресурстар зертханасының, биотехнология мәселелері ғылыми-зерттеу институтының меңгерушісі болып жұмыс істеді. 25 — тен астам астам ғылыми еңбектердің авторы , оның ішінде 1 жарияланым — Web of Science және Scopus, КОКСОН -3, халықаралық конференциялар — 6, кітаптар — 1, патент-1 ORCID 0000-0003-1317-5080 Профильге сілтеме https://orcid.org/my-orcid?orcid=0000-0003-1317-5080

Зерттеу тобының мүшелері:

Карипбаева Расима Курманалиевна, , 1 курс докторанты ОП 8D01503-биология. 20 — дан астам ғылыми жұмыс, оның ішінде — Web of Science және Scopus деректер базасында 1 мақала, 3-Коксон, халықаралық конференциялар -, кітаптар-1, патент — 1 ResearcherID ABF-7082-2021, Scopus ID 57219090218, ORCID ID 0000-0001-8187-1614

Жакупжанова Мадина Фархатовна— 10 — нан астам ғылыми еңбектер жариялады; оның ішінде 1 News of NAS RK, халықаралық конференциялар-6, патент -1.

 Ғылыми тағылымдамалар және біліктілікті арттыру

1. Қамбарова Айгерім 21.11.2016-26.11.2016-Жалпы генетика және цитология институтында ғылыми-зерттеу тағылымдамасы, Алматы, Қазақстан. Ағаш өсімдіктерін микроклональды көбейту бойынша практикалық оқыту. Техниканы игеру: экспланттарды культивациялау үшін қоректік орталарды дайындау т құрамын қалыптастыру; in vitro микроклондарын микроклондау әдістемесі; контейнерлік дақыл жағдайында ағаш дақылдарының регенеранттарын культивациялау әдістемесі.
2. Камбарова Айгерим 11.09.2017-22.09.2017 University of Zilina, Slovakia, Institute of High Mountain Biology Postmastership Training.
3. Камбарова Айгерим 28.06.2018 – 06.07.2018-өсімдіктерді биологиялық қорғау бойынша ғылыми-зерттеу тағылымдамасы, өсімдіктерді қорғау бөлімі, ауыл шаруашылығы факультеті, «Манас» қырғыз-түрік университеті, Бішкек, Қырғызстан. Ғылыми-зерттеу тағылымдамасының мақсаты: өсімдіктерде ауру тудыратын микроорганизмдер мен зиянкестерді жылдам сәйкестендірудің заманауи әдістері; өсімдіктер аурулары мен зиянкестерді диагностикалау; аурулар мен зиянкестерге төзімді ауыл шаруашылығы дақылдарының сорттарын құрудың ғылыми негіздері.
4. Камбарова Айгерим 11.03.2019-16.03.2019 оқытудың пайдалы және табиғи жағдайларының қорларын (биологиялық, пайдалану) анықтау бойынша ғылыми-зерттеу тағылымдамасы. Химия және биотехнология институты НАН КР. Бішкек қ., Қырғызстан.
5. Камбарова Айгерим 02.10.2019-12.10.2019 Қырғызстан, Бішкек қ., НАН РК химия және фитотехнология институтында мәдениет жағдайында дәрілік, эфир майлы және пайдалы өсімдіктерді өсіру және көбейту технологиясы бойынша ғылыми-зерттеу тағылымдамасы.
6. Камбарова Айгерим 11.03.2019-16.03.2019 жаңа жоғары тиімді өсу стимуляторлары мен биологиялық белсенді қосылыстарды алу бойынша ғылыми-зерттеу тағылымдамасы; НАН РК химия және фитотехнология институтында. Бішкек қ., Қырғызстан.
7. Жакупжанова М.Ф. 11.03.2019-16.03.2019-мәдениет жағдайында дәрілік, эфир майы және пайдалы өсімдіктерді өсіру және көбейту технологиясы, НАН РК химия және фитотехнология институты, Бішкек, Қырғызстан.

2015 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңде жобаны орындаушылардың жарияланымдары мен патенттерінің тізімі

Камбарова А. Ғылыми – техникалық прогресс дамуының Қазақстан экологиясына әсері // Студенттердің, магистранттардың, докторанттардың, аспиранттар мен ізденушілердің XIV жыл сайынғы Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары «болашақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық дамуы: үрдістер, өсу нүктелері, тиімді шешімдер». – 2015. – Б.537-540.

1. Камбарова А., Жакупжанова М.Ф. Жеміс және сәндік өсімдіктерді көбейту үшін жасыл қалемшелеу әдісін қолдану / / » Қазіргі әлемдегі Жастар және ғылым». – 2015. – C. 62-67.
2. Бахтаулова А.С., Камбарова А., Жакупжанова М. Ф. жеміс және сәндік өсімдіктерді көбейту үшін жасыл шламды қолдану / / «Жастар ғылыми форумы: жаратылыстану және медицина ғылымдары»ХХІХ студенттік Халықаралық сырттай ғылыми-практикалық конференциясының материалдары. – 2015. № 10 (28). – Б.10-18. Жинақ ғылымиметрикалық базаға енгізілген
3. Камбарова А., Жакупжанова М.Ф. Жасыл қалемшелеу арқылы сәндік және цитрусты бөлме өсімдіктерін көбейту // «Жаңа әлемдегі жастар және ғылым» Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. – 2016. – C. 300-305.
4. Бахтаулова А.С., Камбарова А., Жакупжанова М.Ф. Сәндік өсімдіктердің жасыл қалемшелерінің тамырлы түзілуіне өсу реттегіштерінің әсері / / «ғылым жолы»Халықаралық ғылыми журналы. — 2017. № 2 (36). – С. 32-36. * «Ғылым жолы «журналының Импакт — факторы — 0.543 (Global Impact Factor, Австралия), — 0.350 (Open Academic Journals Index, Ресей.
5. Бахтаулова А.С., Шаденова Э.А., Камбарова А., Жакупжанова М. Микроклональное размножение яблони Сиверса (Malus sieversii) // Вестник Государственный университет им. Шакарима. – 2018. № 3 (83).

1. Жакупжанова М.Ф., Канаев А.Т., Камбарова А. Климаттық камерада жабық өсімдіктердің жасыл шламын тамырлау үшін өсу реттегіштерінің рөлі / / ХVI академик А.Г. Мержанов атындағы Жас ғалымдарға арналған құрылымдық макрокинетика бойынша Халықаралық мектеп-семинары. Черноголовка. 10-12 қазан 2018 ж. / материалдар жинағы. — Черноголовка, ИСМАН. — 2018 Б – 124-126. ISBN 978-5-9907575-3-0, DOI: 10.24411/9999-004A-2018-10064
2. Ashimkhan Kanayev, Kuat Baymyrzayev, Aigerim Kambarova, Madina Zhakupzhanova, Rauan Satymbekov,  DEVELOPMENT OF AN EFFECTIVE METHOD OF PRE-SEED TREATMENT IN SEEDS OF SUGAR BEET (PAPER publishing) //The Review Committee came to a conclusion that the proposed theme/s is/are in the scope of the 19th International Multidisciplinary Scientific Geo Conference& EXPO SGEM2019 and will be of a great interest to the SGEM2019 participants. SCOPUS
3. Канаев А.Т., Камбарова А.,Жакупжанова М.Ф., Роль регуляторов роста на укоренение зеленых черенков комнатных растений в климатической камере // XVI Всероссийская с международным участием школа – семинар по структурной макрокинетике для молодых ученых имени академика А.Г.Мержанова. Черноголовка. 10-12 октября 2018 г. / Сборник материалов. — Черноголовка, ИСМАН. — 2018. С – 124-126. ISBN 978-5-9907575-3-0, DOI: 10.24411/9999-004A-2018-10064.
4. Канаев А.Т., Баймырзаев К.М., Камбарова А., Жакупжанова М., Гетерокарпия в отношении протравителям семян сахарной свеклы и на их продуктивность // Тенденции развития современной науки и образования: традиции, опыт, инновации: Сборник научных статей по материалам Всероссийской научно-практической конференции (с международным участием), Республика Башкортостан, г. Сибай / 2018. С – 13-14.
5. Канаев А.Т., Камбарова А., Жакупжанова М.,Изучeниe лучeвoй пapeнхимы и кopнeoбpaзoвaтeльнoй cпocoбнocти лимона обыкновенного (Citrus limon (L.) Burm.) пpи зeлeнoм чepeнкoвaнии / Международный семинар по изучению биоразнообразия на базе Варзобской горно-ботанической станции «Кондара»+ публикация / 2019.
6. А. Камбарова,  М.Ф. Жакупжанова Селекция и сорторазведение садовых культур 2019. Т. 6. № 1 Материалы международной научно-практической конференции(с международным участием),«Селекция – основа развития интенсивного садоводства», ФГБНУ ВНИИСПК, г. Орёл. ISSN 2500-0454. Стр: 14-17. РИНЦ
7. А. Камбарова,  М.Ф. Жакупжанова  Определение солеустойчивости риса посевного (ORYZA SATIVA) в условиях орошаемого земледелия алматинской области // «Вестник Карагандинского университета», серия «Биология, Медицина, География» №3, 2019.
8. Бахтаулова А.С. Камбарова А. Жакупжанова М.Ф.Морфоанатомические особенности строения стебля лимона обыкновенного (Сitrus limon (l.) Burm.) СЕЛЕКЦИЯ И СОРТОРАЗВЕДЕНИЕ САДОВЫХ КУЛЬТУР 2019. Т. 6. № 1 «СЕЛЕКЦИЯ – ОСНОВА РАЗВИТИЯ ИНТЕНСИВНОГО САДОВОДСТВА», ФГБНУ ВНИИСПК, г. Орёл. ISSN 2500-0454. Стр: 14-17.
9.  Камбарова А.*, Канаев А.Т., Сатымбеков Р., Карипбаева Р.К, Турлыкожа А.Н., Сартбаева Ж.Б. Разработать Приемы управления продукционным процессом  Озимой пшеницы для технологий различного уровня интенсификации в системе точного земледелия \ «УСТОЙЧИВОЕ РАЗВИТИЕ ТЕРРИТОРИЙ:ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА»Материалы X Всероссийской научно-практической конференции (Сибай, 14-16 ноября 2019 г.),  стр. 124-126.
10. Камбарова А., Канаев А.Т., Сатымбеков Р., Карипбаева Р.К Лучeвая пapeнхима и кopнeoбpaзoвaтeльные cпocoбнocти  лимона обыкновенного (citrus limon (l.) Burm.) //«УСТОЙЧИВОЕ РАЗВИТИЕ ТЕРРИТОРИЙ:ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА»Материалы X Всероссийской научно-практической конференции (Сибай,14-16 ноября 2019 г.),  стр. 126-128.
11. Камбарова А., Канаев А.Т., Сатымбеков Р., Карипбаева Р.К Размножение декоративных растений путем зеленого черенкования с применением регуляторов роста // «Аумақтардың тұрақты дамуы: ТЕОРИЯ және ПРАКТИКА» x бүкілресейлік ғылыми-практикалық конференция материалдары (Сибай, 14-16 қараша 2019 ж.), 129-131 беттер.
12. А.Т. Канаев, А. Камбарова*, Р.Сатымбеков , Р.К Карипбаева Применение способа микроклонального размножения смородины мейера в Казахстане // «Аумақтардың тұрақты дамуы: ТЕОРИЯ және ПРАКТИКА» x бүкілресейлік ғылыми-практикалық конференция материалдары (Сибай, 14-16 қараша 2019 ж.), 131-133 беттер.

19. Камбарова А., Канаев А.Т., Карипбаева Р.К., Сатымбеков Р.К. Целесообразность применения методов in vitro для размножения смородины мейера в казахстане
    // «Қазіргі әлемдегі ғылым мен білім: ХХІ ғасырдың сын-қатерлері» атты IV Халықаралық ғылыми-практикалық конференция Нұр – Сұлтан-2019, – БР-76-79.
20. Пайдалы модельге Патент. №105504 » Сиверс алма ағашын (Malus sieversii) жасыл шламмен көбейту әдісі. Пайдалы модель авторлары: Айгерім Қамбарова және А. С. Бахтаулова, Ж. Ж. Қанағатов, О. С. Топаев, Б. К. Өксікбаев, М. Ф. Жақыпжанова.