Ø     Жобаның атауы:  Ядролық қарусыздану саласындағы халықаралық келісімдердің құқықтық тиімділігі

Ø     Жобаның мақсаты: Осы зерттеудің негізгі мақсаты – ядролық қарусыздану саласындағы халықаралық келісімдердің құқықтық тиімділігін бағалау. Бұл олардың құқықтық күші, бақылау және сақтау механизмдерін талдау, сондай-ақ оларды іс жүзінде жүзеге асыруға кедергі келтіретін тосқауылдарды анықтау арқылы жүзеге асырылады.

Ø     Міндеттері:

1. Ядролық қарусыздану жөніндегі негізгі халықаралық келісімдер мен құқықтық негізді талдау Өлшенетін көрсеткіштер: Зерттелген халықаралық шарттар саны (кемінде 5), ядролық қарусыздану саласындағы құқықтық нормаларды талдау. Негіздеме: Бұл тапсырма зерттеудің теориялық негізін құру үшін маңызды. Ол бар құқықтық механизмдерді нақты түсінуге мүмкіндік береді, бұл келесі тапсырмаларды орындау үшін қажет. Өзара байланыс: Халықаралық келісімдердің практикалық тиімділігін бағалаудың негізі ретінде қызмет етеді.

2. Халықаралық келісімдер аясындағы бақылау және верификация механизмдерін бағалау Өлшенетін көрсеткіштер: Бақылау және верификацияның қолданыстағы кемінде 3 механизмін анықтау және талдау. Негіздеме: Бұл тапсырма келісімдердің орындалуын қадағалау механизмдерін зерттеуге бағытталған, бұл олардың құқықтық тиімділігін бағалау үшін өте маңызды. Өзара байланыс: Бағалау нәтижелері шарттарды орындаудағы кемшіліктерді анықтауға және бақылауды жақсарту бойынша ұсыныстар жасауға негіз болады.

3. Келісімдердің бұзылу себептері мен олардың құқықтық салдарын талдау Өлшенетін көрсеткіштер: Халықаралық шарттардың бұзылуының кемінде 3 жағдайын талдау, құқықтық шаралар мен санкцияларды бағалау. Негіздеме: Бұл тапсырма бұзушылықтардың себептері мен құқықтық салдарын анықтауға мүмкіндік береді, бұл халықаралық ядролық қарусыздану жүйесіндегі әлсіз тұстарды кешенді бағалау үшін қажет. Өзара байланыс: Проблемалық аймақтарды түсіну оларды жою бойынша ұсыныстар әзірлеуге көмектеседі, бұл жобаның соңғы мақсатына қол жеткізуге ықпал етеді.

4. Халықаралық келісімдердің құқықтық тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстар әзірлеу Өлшенетін көрсеткіштер: Шарттардың құқықтық негізін және олардың орындалуын бақылауды жақсартуға бағытталған кемінде 5 ұсыныс әзірлеу. Негіздеме: Бұл қорытынды тапсырма алдыңғы кезеңдердің барлық нәтижелерін біріктіріп, құқықтық механизмдерді жетілдіруге нақты шаралар ұсынады. Өзара байланыс: Ұсыныстар құқықтық нормалар, бақылау механизмдері және бұзылу себептерін талдаудың нәтижелеріне негізделеді, бұл жоба мақсатына кешенді түрде қол жеткізуді қамтамасыз етеді.

Жобаның  идеясы: Ядролық қарусыздану туралы халықаралық келісімдер жаһандық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде және әлемдік тәртіпті сақтауда маңызды рөл атқарады. Бұл жоба осындай келісімдердің құқықтық тиімділігін зерттеуге, олардың халықаралық аренадағы жүзеге асырылуындағы күшті және әлсіз жақтарын анықтауға бағытталған. Зерттеудің негізгі мақсаты – мемлекеттердің қарусыздану жөніндегі міндеттемелерін реттейтін құқықтық механизмдерді талдау және олардың ядролық қаруды таратуды болдырмау және жаһандық қақтығыстар қаупін азайту қабілетін бағалау.

Ядролық қарусыздану ұлттық қауіпсіздік, халықаралық сенім және тұрақтылық мәселелерін қозғайтын халықаралық құқықтың ең күрделі және нәзік салаларының бірі болып табылады. Ядролық қаруды таратпау туралы шарт (ЯҚТШ) және Ядролық сынақтарға толық тыйым салу туралы шарт (ЯСТСШ) сияқты көптеген шарттар мен келісімдердің болуына қарамастан, олардың тиімділігі ғылыми және дипломатиялық ортада пікірталас тудырады.

Зерттеу аясында келесі аспектілер қарастырылады:

Ядролық қарусыздану туралы халықаралық келісімдердің тарихи дамуы. Негізгі шарттарды қабылдаудағы маңызды кезеңдерге және осы шарттардың ережелері мен қатысушы мемлекеттерге жүктелген міндеттемелерге ерекше назар аударылады.

Халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесі мен ықпалы. БҰҰ мен МАГАТЭ сияқты халықаралық институттар қарусыздану процестерін реттеуде маңызды рөл атқарады. Олардың қызметін талдау халықаралық нормалардың сақталуын қаншалықты тиімді қамтамасыз ететінін түсінуге мүмкіндік береді.

Құқықтық механизмдердің салыстырмалы талдауы. Жоба әртүрлі елдер мен аймақтардағы ядролық қарусыздануды құқықтық реттеуге деген әртүрлі тәсілдерді зерттейді. Бұл жалпы үрдістерді және аймақтық ерекшеліктерді анықтауға мүмкіндік береді.

Келісімдерді жүзеге асырудағы мәселелер мен кедергілер. Кейбір мемлекеттердің өз міндеттемелерін орындаудан бас тарту себептерін талдауға және құқықтық механизмдер осы мәселелерді шешуге қалай көмектесетініне ерекше көңіл бөлінеді.

Болжам және болашақ даму перспективалары. Қорытынды бөлімде ядролық қарусыздану саласындағы халықаралық құқықтың болашақтағы дамуы туралы болжам, сондай-ақ қолданыстағы келісімдерге мүмкін болатын өзгерістер мен жаңа бастамалар қарастырылады.

Жоба құқықтық талдау әдістемесіне, халықаралық қатынастарды ескеретін пәнаралық көзқарасқа және салыстырмалы талдауға негізделген. Негізгі дереккөздерге халықаралық шарттар, БҰҰ қарарлары, халықаралық соттардың шешімдері, сондай-ақ ғылыми басылымдар мен аналитикалық есептер кіреді.

Жобаның практикалық маңыздылығы қарусыздану жөніндегі міндеттемелердің орындалуын бақылаудың қолданыстағы механизмдерін жетілдіруге арналған ұсыныстарды әзірлеуден тұрады. Зерттеу нәтижелері мемлекеттік органдарға, сондай-ақ қауіпсіздік және қарусыздану мәселелерімен айналысатын халықаралық ұйымдарға пайдалы болуы мүмкін.

Күтілетін нәтижелер: — Web of Science дерекқорының Arts and Humanities Citation Index немесе Social Sciences Citation Index индексінде индекстелген ғылыми жарияланымда немесе Scopus деректер базасында CiteScore пайыздық көрсеткіші кемінде 35 процентиль мөлшерінде 2 (екі) немесе одан да көп мақаланы жариялау.

және/немесе:

— кемінде екі профессор ғылыми атағының және/немесе ғылым докторы ғылыми дәрежесінің иегерлерінің рецензиясынан өткен және жариялауға ұсынылған постдокторанттың үлесі кемінде 6 б.б. кемінде 1 (бір) монография;

— ҒЖБССҚЕК ұсынған рецензияланған шетелдік және (немесе) отандық басылымдарда кемінде 5 (бес) мақала және (немесе) шолу жариялау;

Ғалымдар мен көпшілікке арналған жобаның нәтижелерін таныстыру мақсатында дөңгелек үстел/вебинар ұйымдастыру;

Ядролық қарусыздану саласындағы халықаралық келісімдерді кешенді талдау. Зерттеу барысында Ядролық қаруды таратпау туралы шарт (ЯҚТШ), Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шарт (ЯСЖТШ), сондай-ақ ядролық қарусыздану саласындағы басқа да екіжақты және көпжақты келісімдерге терең құқықтық талдау жасау күтіледі. Нәтиже: Қолданыстағы құқықтық механизмдер туралы білім қоры жасалып, осы келісімдердің күшті және әлсіз тұстары анықталады. Жоба энергетикалық қатынастардың құқықтық негіздеріне қатысты оқу пәндерін дамытуға және оларды заң факультетінің оқу бағдарламасына енгізуге үлес қосады;

Бақылау және санкция механизмдерінің тиімділігін бағалау. Жоба қолданыстағы халықаралық келісімдердің орындалуын бақылау механизмдерін (мысалы, МАГАТЭ жұмысы арқылы) және осы келісімдердің талаптарын бұзғаны үшін қолданылатын санкциялардың тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Нәтиже: Халықаралық келісімдердегі құқықтық және практикалық олқылықтар анықталып, оларды жою шаралары ұсынылады.

Бұзушылықтар мен құқық қолдану тәжірибесін талдау. Зерттеу барысында ядролық қарусыздану туралы келісімдердің бұзылған нақты жағдайлары зерттеліп, құқық қолдану шаралары мен салдары бағаланады. Бұл халықаралық міндеттемелердің орындалуына немесе орындалмауына әсер ететін себептер мен факторларды жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді. Нәтиже: Бұзушылықтарға ықпал ететін негізгі факторлар анықталып, құқық қолдану шараларын жақсарту ұсынылады;

Қазақстандағы ғылыми-зерттеу жұмыстарының деңгейін арттыру. Жоба халықаралық құқық және жаһандық қауіпсіздік саласындағы Қазақстанның ғылыми әлеуетін нығайтуға ықпал етеді. Нәтиже: Қазақстандық зерттеу топтарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру және халықаралық ынтымақтастықты кеңейту;

Ядролық қарусыздану саясатына әсер ету. Жобаның нәтижелері ядролық қарусыздану саласындағы халықаралық міндеттемелерді орындауға арналған жаңа стратегияларды әзірлеу үшін, сондай-ақ келісім-шарт міндеттемелерінің орындалуын құқықтық бақылауды күшейту үшін мемлекеттік органдар тарапынан қолданылуы мүмкін деп күтілуде. Нәтиже: Ұлттық және халықаралық қарусыздану саясатын әзірлеу және жетілдіру барысында ескерілетін ұсыныстар. Зерттеу жұмысының нәтижелері әлеуетті пайдаланушылар, ғылыми институттар, мемлекеттік органдар, ғылыми қауымдастық және көпшілік арасында ғылыми мақалалар, баяндамалар, әдістемелік ұсыныстар және/немесе зерттеу тақырыбы бойынша ұжымдық монография арқылы таратылады.